श्री गोळवलकर गुरुजी : जगाला योग्य मार्ग दाखविणारे एक अद्भुत व्यक्तिमत्व..

डॉक्टरजींनी संघाच्या विचारधारेची आणि कार्याची मूलभूत रूपरेषा दिली आणि दैवी कार्य चालू ठेवण्यासाठी अनेक कार्यकर्त्यांना विकसित केले. श्रीगुरुजींनी त्याचे महत्त्व अगदी स्पष्टपणे सांगितले. सखोल अभ्यास, सखोल चिंतन, गुरूंच्या कृपेने झालेली आध्यात्मिक प्रगती, मातृभूमीवरची निस्वार्थी भक्ती, लोकांवरील अपार प्रेम, व्यक्तींवर विजय मिळवण्याची अनोखी क्षमता आणि इतर उत्कृष्ट गुण यामुळे ते केवळ संस्था, संघटनाचं नव्हे तर सर्वत्र देश बळकट करू शकले. तसेच प्रत्येक क्षेत्रात परिपक्व बौद्धिक मार्गदर्शन प्रदान करण्यास सक्षम केले.

गोळवलकर गुरुजींनी हिंदुत्व म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाची वैचारिक चौकट तयार केली आणि सर्वत्र पसरवली. हिंदुत्व हिंदूंच्या सांस्कृतिक आणि राष्ट्रीय अस्मितेला प्रोत्साहन देते आणि सामाजिक-राजकीय क्षेत्रात हिंदूंच्या हितसंबंधांनाही प्रोत्साहन देते. गुरुजींच्या कार्यानी आणि भाषणांनी हिंदुत्वाच्या तत्त्वज्ञानाची व्याख्या करण्यात आणि लोकप्रिय करण्यात मदत केली.

गोळवलकर गुरुजींनी हिंदू समाजातील सामाजिक आणि सांस्कृतिक सुधारणांची गरज अधोरेखित केली. जातीवर आधारित भेदभाव नष्ट करणे, हिंदू एकात्मता वाढवणे आणि हिंदू मूल्ये आणि परंपरांचे जतन करणे यासाठी त्यांनी युक्तिवाद केला. त्यांनी शिक्षण, महिला सक्षमीकरण आणि ग्रामीण विकास यासह अनेक सामाजिक कारणांवर काम केले. त्यांच्या उच्चस्थानी असलेल्या प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्वामुळे विद्यार्थी परिषद, भारतीय मजदूर संघ, विश्व हिंदू परिषद आणि भारतीय वनवासी कल्याण आश्रम अशा अनेक सहाय्यक संस्था, संघटना एकामागून एक उदयास येऊ लागल्या आणि अधिकाधिक स्वयंसेवक तयार होऊ लागले. संघाची विचारधारा आणि संघटनात्मक कौशल्ये यांच्यात रमून त्यांनी आपापल्या आवडीच्या क्षेत्रात उपयोग करण्यास सुरुवात केली. या सर्व बाबतीत गुरुजींनी प्रेरणा आणि मार्गदर्शनाचे काम केले.

देशभरात वारंवार प्रवास करून त्यांनी सर्वत्र संघटनेला मोठी चालना दिली. ठिकठिकाणी फिरून त्यांनी एकामागून एक लोकांना एकत्र केले आणि संघाचे जाळे देशभर पसरवले. संपूर्ण भारतातील सामान्य लोक आणि उच्चभ्रू या दोघांशीही त्यांच्या जवळच्या संपर्कामुळे, गुरुजींना राष्ट्राच्या नाडीची अचूक जाणीव होती आणि परिणामी, त्यांच्याकडे भविष्यातील घटनांबद्दल अनेक पूर्वसूचना होत्या, ज्याबद्दल त्यांनी समाज आणि सरकारला वेळोवेळी चेतावनी दिली. पन्नासच्या दशकाच्या सुरुवातीस, भाषिक धर्तीवर राज्यांची पुनर्रचना करण्याच्या पूर्वीच्या वचनबद्धतेनुसार सरकारने त्रिसदस्यीय आयोग नेमला, तेव्हा एकात्मक सरकारच्या बाजूने गुरुजी हे एकमेव आवाज होते, प्रजासत्ताकाची अखंडता मजबूत करण्यासाठी गुरुजींचे विचार योग्य होते. तत्कालीन सरकारचा हा प्रयोग अंतिमतः विनाशकारी होता हे आता अनेक वर्षांनी लक्षात आले आहे.

त्याच सुमारास, ईशान्येकडील राज्यांतील अशांततेच्या संदर्भात, त्यांनी ख्रिश्चन मिशनऱ्यांच्या नापाक कारवायांबद्दल सरकारी शक्तींना इशारा दिला आणि त्यांच्याशी कठोरपणे वागण्याचा सल्ला दिला; मात्र, या सल्ल्याकडे दुर्लक्ष करण्यात आले आणि आता देशाला त्याची मोठी किंमत मोजावी लागत आहे. पन्नासच्या दशकाच्या मध्यात जेव्हा आपले राजकीय नेते ‘हिंदी चीनी भाई भाई’च्या उत्साहात मग्न होते, तेव्हा गुरूजी त्यांना पोकळ शब्दांनी दिशाभूल करू नका, तर आपल्या सीमांचे रक्षण करा, असे जाहीरपणे सांगत होते. तात्पुरत्या व नैसर्गिक आपत्तीच्या प्रसंगी त्यांनी अनेक समित्यांचे नेतृत्व केले आणि लोकांना मदत कार्यात सहभागी होण्यासाठी प्रोत्साहित केले. त्यांनी कधीच वैयक्तिक इच्छांना वर्चस्व गाजवू दिले नाही. त्यामुळे श्रीगुरुजींच्या बौद्धिक मार्गदर्शनाचा राष्ट्रजीवनावर दूरगामी आणि चिरस्थायी परिणाम झाला आहे. त्यांच्याकडून राष्ट्रवादाचा आणि जीवनाकडे पाहण्याचा सकारात्मक दृष्टीकोन लाभलेले हजारो लोक आजही देशभरात कार्यरत आहेत.

भारताच्या सर्व प्रश्नांवर गुरुजींकडे एकच उत्तर होते.

सर्व हिंदूंनी, राजकीय किंवा इतर पंथांचा विचार न करता, हिमालयापासून कन्याकुमारीपर्यंत आणि द्वारकापासून मणिपूरपर्यंत राष्ट्रीय एकक म्हणून खांद्याला खांदा लावून उभे राहण्याचे ठरवले, तर या देशात राहणारे इतर सर्व लोक भारत माता आणि राष्ट्राचा आदर करायला शिकतील. त्यांचा विश्वास अबाधित ठेवून ते आपल्या अद्भुत राष्ट्रासाठी योगदान देऊ शकतील. गोळवलकर गुरुजींचा संदेश हिंदूंना अधर्म नष्ट करण्यासाठी आणि दुष्ट शक्तींवर विजय मिळविण्यावर त्यांचे लक्ष आणि शक्ती केंद्रित करून धर्मराज्य निर्माण करण्यास प्रोत्साहित करतो. धर्मावर आधारित शक्तींच्या अंतिम विजयाच्या निकषावर आपल्याला प्रत्येक वर्तन, चांगले किंवा वाईट हे ठरवावे लागते. जे उदात्त आणि नीतिमान लोकांना विजयाकडे घेऊन जाते तेच देश व समाजासाठी चांगले आणि तेजस्वी आहे. विजयी आणि महान व्यक्तींची उदाहरणे आणि धडे आपल्याला जिंकण्यासाठी आवश्यक इच्छाशक्तीने प्रेरित करतील आणि आपल्यामध्ये धर्मस्थापना मार्गावर अंतिम विजय मिळविण्यासाठी योग्य विवेक जागृत करतील, म्हणजेच संपूर्ण जगात धर्म प्रस्थापित करणे, शतकानुशतके राष्ट्रीय मानक जे आपले असेल, असे हे एक जीवन अभियान आहे.

भारतीय राष्ट्रवाद, राष्ट्राचे भवितव्य आणि आधुनिक काळात त्याच्या पुनरुज्जीवनाचा सर्वोत्तम मार्ग याविषयी त्यांची मूळ आणि सर्जनशील मते देशाचा महान बौद्धिक वारसा बनली आहेत. त्यामुळे श्रीगुरुजींचे जीवन विशेष आणि ऋषीसारखे होते. आध्यात्मिकदृष्ट्या ते एक महान योगी होते; पण, समाजात प्रगट झालेल्या भगवंताच्या भक्ताप्रमाणे हा महापुरुष सर्वसामान्यांमध्ये राहायचा आणि त्यांना आईप्रमाणे सांभाळायचा. एकीकडे, त्यांनी एकांतवासाचा आनंद लुटला आणि त्यांचे मन स्थिर होते, तरीही ते राष्ट्रीय घडामोडींमध्ये देखील मोठ्या प्रमाणावर सहभागी होते. एकंदरीत त्यांचे आचरण अप्रतिम होते.

हिंदूंना अंतिम संदेशः कोणत्याही किंमतीत ध्येय साध्य करा.

आज आपल्या देशात विघटनकारी शक्ती कार्यरत आहेत आणि परदेशातील काही संस्था, संघटना या गोंधळाचा फायदा घेण्याचा प्रयत्न करत आहेत. अनेक वर्षांपूर्वी आसाम भाषेच्या संघर्षात विदेशी शक्तींचा सहभाग होता. हरिजन अत्याचाराबाबत दिशाभूल करणाऱ्या बातम्या पसरवण्यामागे परकीय प्रभाव असल्याचे आता दिसून येत आहे.

भारतात आपले वर्चस्व टिकवून ठेवण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे हिंदूंमध्ये फूट पाडणे हे परकीय शक्तींना समजते. आपण हे मान्य केले पाहिजे की समाजाला एकत्र आणण्यात आणि त्यात देशभक्तीची तीव्र भावना जागृत करण्यासाठी आपण तितके प्रभावी विचार करू शकलो नाही. परिणामी, आपण आपल्या जबाबदाऱ्यांबद्दल अधिक जागरूक असले पाहिजे, आपल्या कामाच्या सर्व घटकांचा विचार केला पाहिजे आणि नजीकच्या भविष्यात स्वतःला पूर्णपणे नियंत्रणात ठेवले पाहिजे आणि कोणत्याही किंमतीवर ध्येय साध्य करण्याचा निर्धार केला पाहिजे.

या महान देशभक्त, कणखर नेतृत्वाला आणि अध्यात्मिक गुरुला शतशः प्रणाम.

लेखक – पंकज जगन्नाथ जयस्वाल

साभार :- तरुण भारत (मुंबई)